ผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับ Volatility (VIX, Futures, Options)

ดัชนี VIX คืออะไร?

ดัชนี VIX (CBOE Volatility Index) เป็นดัชนีที่วัดความผันผวนที่คาดการณ์ไว้ของดัชนี S&P 500 ในช่วง 30 วันข้างหน้า โดยคำนวณจากราคาของออปชั่นที่มีอยู่ในตลาด VIX มักถูกเรียกว่า “ดัชนีความกลัว” (Fear Index) หรือ “เครื่องวัดความกลัว” (Fear Gauge) เนื่องจากมีแนวโน้มที่จะสูงขึ้นเมื่อตลาดมีความผันผวนหรือเกิดความไม่แน่นอน

ที่มาของ VIX

ดัชนี VIX เกิดขึ้นจากความต้องการมีเครื่องมือที่สามารถวัดความผันผวนของตลาดได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในอดีตนักลงทุนไม่มีวิธีที่ตรงไปตรงมาในการประเมินหรือทำการซื้อขายความผันผวนของตลาด การเกิดขึ้นของ VIX จึงเป็นนวัตกรรมสำคัญที่ทำให้ความผันผวนกลายเป็นสินทรัพย์ประเภทหนึ่งที่สามารถวัดและซื้อขายได้

แนวคิดเบื้องหลัง VIX มาจากงานวิจัยที่แสดงให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างราคาออปชั่นและความผันผวนที่แฝงอยู่ (Implied Volatility) ซึ่งสะท้อนความคาดหวังของตลาดเกี่ยวกับความผันผวนในอนาคต

การพัฒนาของ VIX โดย CBOE

ดัชนี VIX ถูกพัฒนาโดย Chicago Board Options Exchange (CBOE) และเปิดตัวครั้งแรกในปี 1993 โดยเริมแรกได้ใช้ออปชั่นของดัชนี S&P 100 (OEX) ในการคำนวณ ต่อมาในปี 2003 CBOE ได้ปรับปรุงวิธีการคำนวณ VIX โดยเปลี่ยนมาใช้ออปชั่นของดัชนี S&P 500 (SPX) แทน และใช้วิธีการคำนวณที่ซับซ้อนมากขึ้นตามแนวคิดของ Demeterfi, Derman, Kamal และ Zou

การพัฒนาที่สำคัญของ VIX ได้แก่:

• 1993: เปิดตัว VIX ดั้งเดิม โดยใช้ออปชั่น S&P 100
• 2003: ปรับปรุงการคำนวณใหม่ โดยใช้ออปชั่น S&P 500
• 2004: CBOE เปิดตัว VIX Futures
• 2006: CBOE เปิดตัว VIX Options

การพัฒนาเหล่านี้ช่วยให้ VIX กลายเป็นเครื่องมือสำคัญสำหรับการบริหารความเสี่ยงและการเก็งกำไรจากความผันผวนของตลาด

ความแตกต่างระหว่าง VIX และความผันผวนทางสถิติ (HV)

ความผันผวนสามารถแบ่งได้เป็นสองประเภทหลัก:

1. ความผันผวนในอดีตหรือความผันผวนทางสถิติ (Historical Volatility - HV): คำนวณจากข้อมูลราคาในอดีต โดยมักใช้ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานของผลตอบแทนในช่วงเวลาที่กำหนด
2. ความผันผวนที่คาดการณ์หรือความผันผวนแฝง (Implied Volatility - IV): สะท้อนความคาดหวังของตลาดเกี่ยวกับความผันผวนในอนาคต โดยคำนวณจากราคาออปชั่นปัจจุบัน

ความแตกต่างที่สำคัญ:

• มุมมองเวลา: HV มองย้อนไปในอดีต ในขณะที่ VIX มองไปข้างหน้า
• การคำนวณ: HV คำนวณจากข้อมูลราคาตลาด ส่วน VIX คำนวณจากราคาออปชั่น
• การตอบสนองต่อเหตุการณ์: VIX สามารถปรับตัวทันทีเมื่อตลาดคาดการณ์ความไม่แน่นอนในอนาคต แม้ว่าราคาปัจจุบันยังไม่ได้แสดงความผันผวนมากนัก
• ประโยชน์ในการเทรด: VIX มักใช้ในการคาดการณ์การเปลี่ยนแปลงของตลาด ในขณะที่ HV มักใช้ในการวิเคราะห์แนวโน้มในอดีต

การคำนวณ VIX

การคำนวณ VIX ใช้ราคาของออปชั่น S&P 500 ที่มีอายุคงเหลือประมาณ 30 วัน โดยรวมทั้งออปชั่นแบบ Call และ Put ที่มี Strike Price หลากหลาย คำนวณจากความผันผวนแฝงในราคาออปชั่นเหล่านี้

ขั้นตอนหลักในการคำนวณ VIX:

1. เลือกออปชั่นที่จะใช้: ออปชั่น S&P 500 ที่มีอายุใกล้เคียง 30 วัน
2. รวมราคาออปชั่น: ใช้ทั้ง Call และ Put options ที่มี Strike Prices ต่างๆ กัน
3. คำนวณความแปรปรวน: ใช้สูตรการคำนวณเฉพาะ (ดูรายละเอียดในส่วนถัดไป)
4. แปลงเป็นค่า VIX: นำรากที่สองของความแปรปรวนและคูณด้วย 100 เพื่อแสดงเป็นเปอร์เซ็นต์

สูตรและแนวคิดเบื้องหลังการคำนวณ

การคำนวณ VIX อาศัยแนวคิดของความแปรปรวนแฝง (Implied Variance) ที่ได้จากราคาออปชั่น โดย CBOE ใช้สูตรดังนี้:

σ² = (2/T) × Σ[(ΔK_i/K_i²) × e^(RT) × Q(K_i)] - [1/T × (F/K_0 - 1)²]

โดย:

• σ² คือความแปรปรวนที่คาดการณ์ (ค่า VIX จะเป็นรากที่สองของค่านี้ คูณด้วย 100)
• T คือเวลาถึงวันหมดอายุในหน่วยปี
• K_i คือ Strike Price ของออปชั่นที่ i
• ΔK_i คือค่าความแตกต่างระหว่าง Strike Prices
• R คืออัตราดอกเบี้ยที่ปราศจากความเสี่ยง
• F คือระดับดัชนี S&P 500 ฟอร์เวิร์ด
• K_0 คือ Strike Price แรกที่ต่ำกว่า F
• Q(K_i) คือค่ากลางของราคา Bid และ Ask ของออปชั่นที่ Strike Price K_i

แนวคิดเบื้องหลัง:

1. Model-Free Approach: การคำนวณไม่อาศัยแบบจำลองการกำหนดราคาออปชั่นเฉพาะ (เช่น Black-Scholes)
2. Risk-Neutral Expectation: VIX สะท้อนความคาดหวังเกี่ยวกับความผันผวนภายใต้สมมติฐานความเป็นกลางต่อความเสี่ยง
3. Variance Swap: VIX ถูกออกแบบให้ประมาณค่า “ราคายุติธรรม” ของ variance swap ที่มีอายุ 30 วัน

การคำนวณจริงมีความซับซ้อนและใช้ออปชั่นจำนวนมากเพื่อให้ได้ค่าที่แม่นยำ ซึ่ง CBOE จะทำการคำนวณและเผยแพร่ค่า VIX แบบเรียลไทม์ในระหว่างชั่วโมงการซื้อขาย

VIX Futures

VIX Futures เป็นสัญญาซื้อขายล่วงหน้าที่อ้างอิงกับดัชนี VIX ซึ่งช่วยให้นักลงทุนสามารถคาดการณ์และบริหารความเสี่ยงจากความผันผวนของตลาดได้ สัญญา VIX Futures มีลักษณะพิเศษหลายประการที่แตกต่างจากสัญญาฟิวเจอร์สทั่วไป:

• การชำระเงิน: ใช้การชำระเงินสด (Cash Settlement) ไม่มีการส่งมอบสินค้าจริง
• การซื้อขาย: ซื้อขายที่ CBOE Futures Exchange (CFE)
• ขนาดสัญญา: คูณด้วย $1,000 ต่อจุด
• วันหมดอายุ: มักหมดอายุในวันพุธที่สามของเดือนหมดอายุ

นักลงทุนใช้ VIX Futures เพื่อ:

• คาดการณ์ทิศทางของความผันผวนในอนาคต
• ป้องกันความเสี่ยงจากการลดลงของตลาดหุ้น
• เก็งกำไรจากการเปลี่ยนแปลงของระดับความผันผวน

VIX Options

VIX Options เป็นออปชั่นที่อ้างอิงกับ VIX Futures โดยมีลักษณะเฉพาะ เช่น การชำระเงินสดและการใช้รูปแบบยุโรป (European-style) ซึ่งหมายความว่าผู้ถือสามารถใช้สิทธิได้เฉพาะในวันหมดอายุเท่านั้น

คุณลักษณะของ VIX Options:

• สินทรัพย์อ้างอิง: อ้างอิงกับ VIX Futures ไม่ใช่ดัชนี VIX โดยตรง
• รูปแบบการใช้สิทธิ: แบบยุโรป (ใช้สิทธิได้เฉพาะวันหมดอายุ)
• การชำระเงิน: ชำระเป็นเงินสด
• วันหมดอายุ: มักตรงกับวันพุธที่สามของเดือนหมดอายุ
• ขนาดสัญญา: คูณด้วย $100 ต่อจุด

นักลงทุนใช้ VIX Options เพื่อ:

• สร้างกลยุทธ์ออปชั่นที่ซับซ้อนเพื่อเก็งกำไรจากความผันผวน
• จำกัดความเสี่ยงในการเทรดความผันผวน
• ป้องกันความเสี่ยงจากเหตุการณ์ที่อาจทำให้ตลาดผันผวน

ETF และ ETN ที่เกี่ยวข้องกับ Volatility

มีผลิตภัณฑ์ ETF (Exchange-Traded Funds) และ ETN (Exchange-Traded Notes) หลายตัวที่ออกแบบมาเพื่อให้ผู้ลงทุนสามารถเข้าถึงการเทรดความผันผวนได้ง่ายขึ้น โดยไม่ต้องซื้อขาย VIX Futures หรือ Options โดยตรง ผลิตภัณฑ์เหล่านี้ได้แก่:

ETF/ETN ที่ติดตามความผันผวนระยะสั้น:

• VXX: iPath Series B S&P 500 VIX Short-Term Futures ETN

  • ติดตามดัชนี S&P 500 VIX Short-Term Futures Index
  • เหมาะสำหรับการคาดการณ์ความผันผวนในระยะสั้น

• UVXY: ProShares Ultra VIX Short-Term Futures ETF

  • ให้ผลตอบแทนเป็น 1.5 เท่าของการเคลื่อนไหวรายวันของดัชนี S&P 500 VIX Short-Term Futures
  • มีความเสี่ยงสูงเนื่องจากมีการใช้เลเวอเรจ

• SVXY: ProShares Short VIX Short-Term Futures ETF

  • ให้ผลตอบแทนตรงข้ามกับการเคลื่อนไหวรายวันของดัชนี S&P 500 VIX Short-Term Futures
  • เหมาะสำหรับการคาดการณ์ว่าความผันผวนจะลดลง

ETF/ETN ที่ติดตามความผันผวนระยะกลาง:

• VIXM: ProShares VIX Mid-Term Futures ETF
  • ติดตามดัชนี S&P 500 VIX Mid-Term Futures Index
  • มีความผันผวนน้อยกว่าผลิตภัณฑ์ระยะสั้น

ผลิตภัณฑ์เหล่านี้ช่วยให้นักลงทุนสามารถเก็งกำไรหรือป้องกันความเสี่ยงจากความผันผวนของตลาดได้ อย่างไรก็ตาม มีข้อควรระวังสำคัญคือผลิตภัณฑ์เหล่านี้อาจไม่ติดตามค่า VIX โดยตรง แต่ติดตามดัชนี VIX Futures ซึ่งอาจมีผลการดำเนินงานแตกต่างจาก VIX อย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะในระยะยาว

การใช้งานผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับ VIX

นักลงทุนสามารถใช้ VIX Futures และ VIX Options เพื่อ:

การเก็งกำไร

• Long Volatility: เมื่อคาดว่าความผันผวนจะเพิ่มขึ้น นักลงทุนอาจซื้อ VIX Futures, VIX Call Options หรือ ETFs ที่ติดตาม VIX
• Short Volatility: เมื่อคาดว่าความผันผวนจะลดลง นักลงทุนอาจขาย VIX Futures, ซื้อ VIX Put Options หรือลงทุนใน Inverse VIX ETFs

การป้องกันความเสี่ยง

• การป้องกันความเสี่ยงของพอร์ตหุ้น: VIX มักมีความสัมพันธ์เชิงลบกับดัชนี S&P 500 การซื้อ VIX Futures หรือ Call Options สามารถช่วยลดความเสียหายเมื่อตลาดหุ้นปรับตัวลง
• การป้องกันความเสี่ยงในช่วงเหตุการณ์สำคัญ: เช่น การเลือกตั้ง การประชุมของธนาคารกลาง หรือการประกาศผลประกอบการของบริษัทสำคัญ

กลยุทธ์ผสม

• Calendar Spreads: ซื้อและขาย VIX Futures หรือ Options ที่มีเดือนหมดอายุต่างกัน
• Vertical Spreads: ซื้อและขาย VIX Options ที่มี Strike Prices ต่างกัน แต่หมดอายุในเดือนเดียวกัน

ความเสี่ยงและข้อควรระวัง

การลงทุนในผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับ VIX มีความเสี่ยงและความท้าทายเฉพาะตัว ซึ่งนักลงทุนควรตระหนักถึง:

• ความซับซ้อน: ผลิตภัณฑ์เหล่านี้มีความซับซ้อนและอาจไม่เหมาะสำหรับนักลงทุนทุกคน การทำความเข้าใจกลไกการทำงานและปัจจัยที่มีผลต่อราคาเป็นสิ่งสำคัญ

• การเคลื่อนไหวของราคา: ราคาอาจเคลื่อนไหวอย่างรวดเร็วและไม่สามารถคาดการณ์ได้ โดยเฉพาะในช่วงที่ตลาดมีความผันผวนสูง

• Contango และ Backwardation: โครงสร้างราคาของ VIX Futures ที่มีผลต่อ ETFs/ETNs โดยเฉพาะในระยะยาว

  • Contango: เมื่อราคา Futures สูงกว่าราคาปัจจุบัน ทำให้เกิดการสูญเสียจากการ Roll Futures
  • Backwardation: เมื่อราคา Futures ต่ำกว่าราคาปัจจุบัน ทำให้ได้กำไรจากการ Roll Futures

• การถือครองระยะยาว: ETFs/ETNs ที่เกี่ยวข้องกับ VIX มักไม่เหมาะสำหรับการลงทุนระยะยาว เนื่องจากผลกระทบจาก Contango และค่าธรรมเนียมการบริหารจัดการ

• ความเสี่ยงของคู่สัญญา: ETNs มีความเสี่ยงด้านเครดิตของผู้ออกตราสาร หากผู้ออกประสบปัญหาทางการเงิน อาจส่งผลต่อมูลค่าของ ETN

สรุป